مقالات
از کنجد تا ارده | سفری خوشمزه در دل مراحل تولید ارده سنتی
از کنجد تا ارده سنتی اصل
ارده، یکی از قدیمیترین فرآوردههاییست که از دانههای کوچک اما پرخاصیت کنجد بهدست میآید. طعمی لطیف، غلظتی خوشایند و عطر خاصی که فقط از دل یک فرآیند سنتی و صبورانه بیرون میآید.
در سالهای اخیر، دستگاههای مختلفی برای اردهگیری فوری در فروشگاهها رایج شدهاند، اما واقعیت این است که اردهای که به روش سنتی و مرحلهبهمرحله از کنجد تهیه میشود، هم از نظر ارزش غذایی و هم از نظر طعم و کیفیت، در سطحی کاملاً متفاوت قرار دارد.
در این مقاله، قدمبهقدم همراهتان خواهیم بود از زمانی که دانههای کنجد وارد کارگاه میشوند، تا لحظهای که اردهای خالص و سنتی آماده مصرف است. در ادامه هم نگاهی داریم به فرآیند تهیه حلوا ارده و روغن ارده، و تفاوتهایی که ارده سنتی با نوع فروشگاهی و دستگاهی آن دارد.
مرحله اول: پوست کندن، تمیز کردن و آمادهسازی کنجد
اولین قدم در تولید ارده سنتی، پوست کندن کنجدها است که با ریختن کنجدها در یک دستگاه ماسه بادی آغاز میشود، در این دستگاه پوست کنجدها کنده شده اما هنوز از آنها جدا نشده، همچنین کنجدهای پوک و خراب نیز در این مرحله باید جدا شوند، این مرحله اهمیت بسیار زیادی دارد چون دانههای کنجد قبل از برداشت، در معرض گرد و غبار، شن و ناخالصیهای مختلف قرار دارند
حوضچه آب نمک
.برای این کار به صورت سنتی از سه حوضچهی آب استفاده میکنند که دوتای اولی حوضچه آب نمک و سومی نیز حوضچهی آب شیرین است. آب نمک باعث میشود پوست کنجدها پایین رفته و خود کنجد به بالا بیاید تا بتوان به راحتی آنها را جدا کرد. در این مرحله هفتاد درصد مواد زائد و پوست کنجدها جدا میشود و باقی ناخالصیها نیز در حوضچه دوم .
حوضچه آب شیرین
در مرحلهی سوم شست و شو با آب شیرین کنجد ها شسته شده تا هم شوری آنها از بین رود هم آب شیرین باعث میشود که کنجدهای پوک و خراب بالا بیایند و آماده جدا کردن شوند.
پس از این مراحل کنجدهای سالم و تمیز آمادهی ورود به مرحلهی بعدی تولید ارده هستند.
مرحله دوم : حرارت دادن کنجد یا در اصطلاح آتیش خوردن
بعد از شست و شو و جدا کردن ناخالصیها برای تولید ارده سنتی، کنجدها را در تنور پخش میکنند و به مدت حدود دو ساعت حرارت میدهند تا رطوبتش کاهش پیدا کرده و تفت داده و آمادهی انتقال به مرحلهی بعدی شوند.
تفاوت ارده دو آتیشه با ارده معمولی چیست ؟
کنجدهای ارده دو آتیشه تنها چند دقیقه بیشتر از کنجدهای ارده معمولی حرارت دیدند و رنگشان تیرهتر است و تفاوت دیگری از لحاظ خواص با ارده معمولی ندارند.
مرحله سوم : انتقال کنجدها به آسیاب سنگی ارده گیری
بعد از حرارت دادن کنجدها آماده انتقال به آسیابهای ارده گیری هستند که هر ساعت حدود بیست کیلو کنجد را به ارده تبدیل میکنند. کنجدهای تقت داده شده با جرثقیل به مخزن آسیاب منتقل شده و به آرامی بدون هیچ گونه افزودنی، تبدیل به ارده می شوند.
تفاوت ارده سنتی با ارده دستگاهی
شاید در ظاهر اردهای جلوی چشمتان با دستگاه در فروشگاه تولید میشود به نظر خالص میآید اما نکاتی نیز هست که باید در نظر داشته باشیم. .در فرآیند سنتی تولید ارده کنجدها در چند مرحله شست و شو و ناخالصیها جدا میشوند اما در فروشگاه خیر
تفاوت طعم و کیفیت و عطر کاملا در ارده سنتی متفاوت از ارده ایست که در فروشگاه با دستگاه تولید میشود.
لزوما هر محصولی که در جلوی چشم ما تولید میشود بهترین کیفیت را ندارد.
روغن انداختن ارده سنتی، نشانهی کیفیت است؛ نه مشکل
اگر تا به حال ظرفی از ارده سنتی را چند روز نگه داشته باشید، احتمالاً متوجه شدهاید که پس از مدتی لایهای از روغن روی سطح آن جمع میشود.
این پدیده، اصطلاحاً «روغن انداختن ارده» نام دارد و نهتنها نشانهی خرابی نیست، بلکه دقیقاً دلیل اصلی طبیعی و خالص بودن آن است.
در ارده سنتی که با آسیاب سنگی تهیه شده و هیچ افزودنیای به آن اضافه نشده، دانههای روغنی کنجد بهطور طبیعی بخش زیادی از روغن خود را آزاد میکنند. این روغن به مرور زمان از بافت ارده جدا شده و روی آن جمع میشود.
در مقابل، در اردههای دستگاهی یا صنعتی، چون فرایند اردهگیری با سرعت زیاد و بدون حرارت انجام میشود، روغن کمتری از دانهها آزاد میشود و اگر هم روغن جدا شود، معمولاً خیلی دیرتر و در حجم بسیار کم اتفاق میافتد.
پس اگر اردهای که تهیه کردهاید بعد از چند روز روغن انداخت، نگران نباشید؛
بلکه با خیال راحت هم بزنید و از طعم اصیل و خواص آن لذت ببر
چگونه ارده سنتی اصل را تشخیص دهیم؟
ارده سنتی طعم و عطر و لطافت خاصی دارد و اگر ارده بو و عطری نداشته باشد احتمالا کیفیت کمتری نیز دارد همچنین بوی کپک، ترشیدگی یا تندی داشت امکان فاسد بودن آن هست.